از ساختار این وزارتخانه که پس از تغییرات فراوان به تایید وزیر رسیده است گرفته تا افت کیفیت در این سیستم مؤثر آموزشی؛ از وضعیت معیشتی معلمان گرفته تا مطالبات معوقه فرهنگیان و بازنشستگان. در هر صورت مشکلات این وزارتخانه مانند فردی می‌ماند که با وجود مشکلات فراوان، در نهایت به خانه می‌آید و برای رویارویی با مشکلات استراحت کرده و آماده کارزار می‌شود.
حال فرض کنید مدرسه که از آن به‌عنوان خانه دوم دانش‌آموزان و معلمان یاد می‌شود، نیز از این قشر گرفته شود. این وضعیتی است که به گفته رئیس سازمان آموزش و پرورش شهر تهران، درصورتی که حکم تخلیه 90 مدرسه در تهران اجرایی شود، حداقل 18هزار دانش‌‌آموز با آن مواجه خواهند شد.
به گفته علی‌اصغر یزدانی، برای جلوگیری از وقوع چنین اتفاق ناگواری، باید با تامین اعتبار لازم برای ملکی کردن این مدارس، از تخلیه آنها جلوگیری کرد. چرا که در غیر این صورت، تبعات تخلیه این مدارس در تهران بسیار سنگین خواهد بود. وی با بیان اینکه 321 مدرسه در شهر تهران استیجاری است، بر ضرورت جذب کمک‌های بیشتر از سوی خیرین از طریق توسعه اختیارات آنها در اداره مدارس نیز تاکید می‌کند و تخصیص کامل اعتبار 4 میلیارد دلاری مقاوم و بازسازی مدارس از صندوق ذخیره ارزی برای پر سرعت کردن روند جایگزینی مدارس فرسوده را ضرورتی غیرقابل انکار می‌داند.
مشکل مدارس استیجاری، مشکلی چندین‌ساله و ریشه‌دار است که زیر غبار فراموشی، پیوند خورده با مشکلات مدارس کشور از یادها رفته بود؛ اما مدتی است که این مشکل آموزش و پرورش را با بحران جدی مواجه کرده است؛ بحرانی که تنها یکی از نتایج آن را در تعطیلی 2 مدرسه در شهر تهران در روز اول مهر سال تحصیلی جاری مشاهده کردیم.
رئیس سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور پیش از این هشدار داده بود که علاوه بر اجاره بهای سنگینی که آموزش و پرورش باید برای مدارس استیجاری پرداخت کند، تعدادی از این مدارس که آمار آنها به‌طور دقیق مشخص نیست، دارای حکم تخلیه هستند که این امر مشکل آموزش و پرورش درباره مدارس استیجاری را تشدید می‌کند.
هنگامی که متوجه شویم وزارت آموزش و پرورش در حدود 140 هزار ملک مختلف دارد که 4 هزار و 838 ملک آن استیجاری بوده و تنها برای 44 هزار ملک، سند مالکیت دارد، به اهمیت بحرانی که این وزارتخانه در آستانه مواجه شدن با آن است، بیشتر واقف می‌شویم.
معاون عمرانی وزارت آموزش و پرورش به صراحت اعلام کرده است:«این وزارتخانه فقط تا پایان برنامه پنج ساله چهارم برای حل مشکل مدارس استیجاری و ملکی کردن آنها فرصت دارد. بر همین اساس طبق پیش‌بینی‌های انجام شده برای خریداری همه مدارس استیجاری کشور تا پایان امسال، ۸۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است که به‌طور متوسط از این اعتبارات، ۱۶۰ میلیون تومان به ملکی کردن هر مدرسه استیجاری تعلق می‌گیرد.»
حبیب‌الله بوربور تعداد دقیق مدارس استیجاری کشور را 4 هزار و 838 باب عنوان می‌کند و اعطای ساختمان یا زمین معوض از زمین‌ها و ساختمان‌های مازاد دولتی به مالکان مدارس استیجاری را تنها راه‌حل مشکل این مدارس می‌داند.
وی به تصویب پیشنهاد تشکیل ستادی در کمیته تخصصی صنعت و امور زیربنایی دولت برای حل مشکلات مدارسی که در زمین‌های متعلق به دیگران بنا شده‌اند، اشاره کرده و هدف اصلی از تشکیل این ستاد را پیگیری اعطای ساختمان یا زمین معوض از زمین‌ها و ساختمان‌های مازاد دولتی به قیمت کارشناسی به صاحبان زمین‌های مدارس دارای حکم عنوان می‌کند.
70 درصد مدارس شهر تهران در حال حاضر میانگین عمر بالای 35 سال دارند و به شدت فرسوده هستند. طبق بررسی انجام شده، حدود 47 درصد از اعتبار ساخت‌وساز و تخریب و بازسازی مدارس فرسوده شهر تهران در سال‌های اخیر، توسط خیرین مدرسه‌‌ساز تامین شده و اگر این اعتبار تامین نمی‌شد، تکلیف کمبود فضاهای آموزشی تهران مشخص نبود.
از سوی دیگر با توجه به اینکه بیش از 67درصد مدارس کشور استیجاری هستند، حل این معضل نیازمند توجه جدی دولت است، زیرا نمی‌توان از مالکان این مدارس برای سال‌های متمادی خواست با اجاره ملک خود موافقت کنند.
رئیس سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور چندی پیش با اشاره به اینکه برقراری عدالت آموزشی مورد تاکید مسئولان بلندپایه کشور قرار دارد، گفته بود که ۲۸ هزار مدرسه 2 نوبته در کشور وجود دارد که برای یک نوبته شدن آنها به ۲۱ هزار میلیارد تومان بودجه نیاز است. همچنین مجلس شورای اسلامی چند روز پیش تصویب کرد که 30 درصد سرانه هزینه دانش‌آموزان در مدارس غیرانتفاعی را می‌پردازد.
حال این پرسش جدی مطرح می‌شود که وزارتخانه‌ای که در تامین نیازهای اولیه خود دچار مشکل است، چرا به‌دنبال ایجاد تعهداتی برای خود است که از دایره مصاحبه خارج نشده و یا درصورت اجرا، تنها بر مشکلات سیستم آموزش و پرورش ما اضافه خواهد کرد.
